Welke van deze twee soorten schuldgevoelens ken jij?
Iedereen kent het gevoel wel: een knagende onrust, een stemmetje in je achterhoofd dat zegt dat je iets niet goed hebt gedaan. Schuldgevoelens. Ze kunnen je overvallen na een te harde opmerking, een gemaakte fout, een leugen, of omdat je het gevoel hebt iemand tekort te hebben gedaan. En ze kunnen behoorlijk in de weg zitten in je relatie. Maar niet alle schuldgevoelens zijn hetzelfde. Er is een subtiel, maar belangrijk verschil tussen schuldgevoelens die ons helpen groeien en schuldgevoelens die ons tegenhouden.
Neem Claire, die onlangs bij mij in de praktijk kwam. “Ik voel me zo vaak schuldig,” zei ze zuchtend, terwijl ze nerveus aan haar ring draaide. “Als ik tijd voor mezelf neem, als ik niet genoeg aandacht aan mijn kinderen geef, als ik een fout maak op mijn werk… het houdt nooit op.”
–Fotograaf: Marta Kossakowska
Wat Claire beschrijft, zijn belemmerende schuldgevoelens. Deze schuldgevoelens kunnen ons verlammen, ons vastzetten in een vicieuze cirkel van zelfverwijt en onzekerheid. Deze schuldgevoelens zijn vaak ongegrond, overdreven, en gebaseerd op een innerlijke criticus—dat stemmetje van binnen—die nooit tevreden is. Ze zorgen ervoor dat we onszelf klein houden, steeds harder ons best gaan doen, dat we kansen laten liggen, uit verbinding raken met de ander en dat we constant proberen aan onrealistische verwachtingen te voldoen. Deze schuldgevoelens putten ons uit, zonder ons iets waardevols te bieden. Belemmerende schuldgevoelens kunnen ons gevangen houden, waardoor we niet meer kunnen zien en kiezen wat belangrijk voor ons is. In de aangrijpende roman Schuld beschrijft Petra Scherpenhuizen over hoe de hoofdpersoon daaruit losbreekt.
Tegenover belemmerende schuldgevoelens staan functionele schuldgevoelens. Deze ontstaan wanneer we daadwerkelijk iets hebben gedaan dat niet in lijn is met waar we voor staan, of wanneer we iemand hebben gekwetst. Functionele schuldgevoelens zijn gericht op herstel en groei. Ze geven ons een ongemakkelijk, maar belangrijk signaal: er is iets dat onze aandacht nodig heeft. Misschien hebben we te snel geoordeeld, of zijn we een belofte niet nagekomen. Deze schuldgevoelens zetten ons aan om verantwoordelijkheid te nemen, naar ons eigen gedrag te kijken, en, waar nodig, het goed te maken.
Maar hoe weet je of je schuldgevoelens functioneel of belemmerend zijn? Een goede test is jezelf af te vragen wat je met dat gevoel doet. Is het echt iets waar jij schuldig aan bent? Helpen de schuldgevoelens je om iets te verbeteren, om eerlijker en oprechter te zijn naar jezelf en anderen? Of blijven ze je achtervolgen, je naar beneden trekken, zonder dat er iets verandert en waardoor je steeds verder verstrikt raakt?
Functionele schuldgevoelens geven je de kans om te groeien, om te leren van je fouten en om relaties te versterken. Ze moedigen je aan om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen keuzes en gedrag, en om stappen te zetten die je dichter bij je waarden brengen. Belemmerende schuldgevoelens, daarentegen, houden je gevangen in een patroon van zelfkritiek en schaamte, zonder dat er vooruitgang wordt geboekt.
De eerste stap om daarvan los te komen, is leren milder te zijn voor jezelf, en je te realiseren dat je niet altijd alles perfect kunt -en ook niet hoeft- te doen. Het helpt als je met je partner kunt delen wat die gevoelens met je doen. Wanneer je ze uitspreekt en er niet alleen me rond blijft lopen, wordt het makkelijker om eraan te werken. En zoek hulp als je er zelf niet uitkomt.
Liefs, Anne-Brit
Anne-Brit Voorn werkt in haar praktijk The Coaching Partners in Hilversum, Amsterdam en Alkmaar met stellen en individuen aan uitdagingen rondom relaties.
Meer weten? Stuur haar een berichtje voor een vrijblijvende kennismaking.
Of kijk eens op www.RelatiePartners.com, als je meer wilt leren over relaties en het ontwikkelen van je vaardigheden op dat vlak.
–Fotograaf: Marta Kossakowska
