Hoe herken je een ’toxic’ relatie?
Gezonde relaties
Om een toxic relatie te herkennen is het belangrijk te begrijpen waar een gezonde relatie over gaat. Dat is namelijk niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Over relaties leer je voor het eerst als je kind bent, door de relatie die je hebt met je ouders of verzorgers. De tweede mogelijkheid is in je eerste relatie(s). Soms zijn die voorbeelden (helemaal) niet ideaal, en kan dat ervoor zorgen dat je niet precies weet wanneer een relatie eigenlijk goed voor je is.
Daarom hieronder de eigenschappen van gezonde, liefdevolle relaties:
- Plezier maken
- Respectvol omgaan met elkaars grenzen
- Vertrouwen
- Liefde
- Vriendschap
- Eerlijkheid
- Intimiteit
- Seks
- Aandacht
- Luisteren
- Autonomie
- Tijd voor jezelf
- Delen wat je bezighoudt
- Benieuwd blijven
- Commitment
De mate waarin dit gebeurt kan variëren en soms uit balans raken. Een relatie heeft daarom onderhoud nodig, zodat je steeds weer kunt afstemmen waar behoefte aan is. Zie het als het onderhouden van je huis. Als het hard waait, vliegt er wel eens een dakpan af. Een lekkend dak geeft gedoe en daardoor wordt het steeds minder comfortabel in huis.
Wat is een toxic relatie?
Een giftige relatie kost je energie, zorgt voor problemen, negatieve gevoelens, alertheid en dat veroorzaakt stress. En zoals inmiddels ook wetenschappelijk is bewezen, is stress van invloed op je fysieke en mentale gezondheid.
Je kunt een toxic relatie herkennen als er sprake is van de volgende zaken:
- Je niet op je gemak voelen bij de ander
- Jezelf ondergeschikt maken
- Manipulatie
- Geheimen
- Constante aandacht verwachten
- Intimidatie
- Jaloezie
- Ontbreken van empathie
- Schuldig laten voelen
- Uitschelden
- Gemene grapjes maken
- Liegen
- Vertrouwen beschamen
- Geweld
- Pijn
- Eigen gewin vooropstellen, ten koste van de ander
- Overmatig alcohol- of drugsgebruik
- Angst
- Onveilig gevoel
- Afzondering
- Grensoverschrijdend gedrag
Een gemeen grapje maken, liegen of uitschelden lijkt misschien onschuldig maar wijst erop dat het niet goed zit in je relatie. En als er relatieproblemen zijn, gaan deze helaas nooit vanzelf over.
Als je echt van elkaar houdt en allebei bereid bent aan het verbeteren van je relatie te werken, zou je hulp kunnen zoeken. Maar wanneer er sprake is van geweld (fysiek, mentaal, seksueel, emotioneel), is het noodzakelijk om je grenzen te stellen, afstand te nemen en jezelf te beschermen. Liefde gaat namelijk niet samen met geweld.
Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Een giftige relatie begint meestal geleidelijk. Je raakt eraan gewend en beetje bij beetje raak je er verder in verstrikt. Je wordt afhankelijk van de ander, verzint redenen om te verklaren dat je blijft en misschien heb je ook nog kinderen of een bedrijf samen wat het extra gecompliceerd maakt. En zo zak je steeds verder in het moeras.
Afzondering van de personen die van je houden speelt hierbij ook vaak een rol. Het contact met je familie of vrienden wordt door je partner gesaboteerd. En angst, schaamte of het niet meer overzien, kunnen er ook voor zorgen dat je steeds minder met anderen deelt of niet om hulp vraagt. Dit maakt het nog moeilijker. Want als je wereld steeds kleiner wordt, zal het steeds lastiger worden om de realiteit helder te blijven zien en grenzen te stellen.
Wat kun je doen als je er middenin zit?
Als afstand nemen en weggaan nog geen optie is, zijn er verschillende dingen die je kunt doen.
- Neem iemand in vertrouwen en deel je angsten, twijfels, pijn en verdriet
- Omring je met mensen die je er voor je zijn
- Neem even fysiek afstand om te voelen waar jouw grenzen liggen (naar buiten of even in een andere ruimte zijn kan al helpen)
- Schrijf over je behoeften, angsten en dromen en wat jij belangrijk vindt
- Let op de dingen die wel goed gaan in je leven en waar je dankbaar voor bent (door te focussen op positieve dingen ga je meer mogelijkheden zien).
- Zoek hulp via vrienden, familie, collega’s, huisarts, andere instanties of mensen die je vertrouwt en die jouw belang vooropstellen
- Stel jezelf regelmatig de vraag: Wat heb ik nu nodig?
- Schrijf de voor- en nadelen op van je relatie, hoeveel procent is positief?
- Zorg voor jezelf en doe dingen waardoor je je goed voelt
- Leer nieuwe dingen
- Focus op de uitkomst op lange termijn i.p.v. korte termijn
- Maak contact met je lichaam: bewegen, sporten, yoga, meditatie
- Hou van jezelf
Wat kun je doen als je iemand kent in zo’n relatie?
- Luister
- Kom niet ongevraagd met advies
- Als je niet weet wat je moet zeggen, zeg dit dan
- Vraag wat de ander nodig heeft
- Geloof wat de ander zegt, ook als het bizar klinkt
- Toon begrip, empathie
- Onderzoek desgewenst samen de mogelijkheden voor hulp
- Bied een veilig onderkomen als dat nodig is
- Laat weten dat je er voor de ander bent
- Check regelmatig hoe het gaat
- Doe geen aannames maar vraag hoe het zit
- Maak plezier samen
- Geef ruimte om het te verwerken
Het zijn niet uitsluitend liefdesrelaties die toxic kunnen zijn. Denk eens na over de mensen in jouw directe omgeving. Zit er iemand tussen die aan deze giftige eigenschappen voldoet? Dan doe je er goed aan jouw eigen grenzen goed te bewaken.
Anne-Brit Voorn,
Relatiecoach
The Coaching partners
